.gif){kind=small}
cWadsekQZr jkco.;kr ;sr vlysY;k fofo/k ;kstuk
lq{e foRr iqjoBk
'ksrdjh eaMG
ukckMZus 'ksrd&;kae/;s tkx`rh Ogkoh] 'ksrhps loZ 'kkL=ksDr ekfgrhps ra=Kku 'ksrd&;kaP;k i;Zar iksgkspkos] vk/kqfud ra=kps vk/kkjs ihd i/nrhpk voyac ;klkBh fodkl OgkyaVjh okfguh ;kstus}kjs 1982 iklwu 'ksrdjh eaMGkaph LFkkiuk dj.ksfo"k;h c¡dsl lwfpr dsys vkgs- ukckMZ iqjLd`r 'ksrdjh eaMG ;kstuk jkcfoyh tkr vlwu ftYg;ke/;s 516 'ksrdjh eaMGkaph LFkkiuk dj.ksr vkyh vkgs +;kiSdh 314 'ksrdjh eaMGkauk ukckMZdMwu : + 35]26]733@& vFkZ lgk¸; feGowu ns.ksdfjrk c¡dsus fo'ks"k iz;Ru dsys vkgsr +;k 'ksrdjh eaMGkaP;k ek/;ekrwu 'ksrdjh esGkos vk;ksftr d:u c¡dsP;k fofo/k dtZ ;kstukapk izpkj dsyk tkrks + +;ke/;s 'ksrdjh eaMGkaekQZr c¡dsP;k ekxZn'kZuk[kkyh njegk ekfld feVhax] gaxkefugk; ppkZl=] lkekthd miØe b +dk;ZØe jkcfoys tkrkr +R;keqGss ifjljkrhy 'ksrd&;kauk 'ksrh fo"k;h vk/kqfud ra=Kku ckcrph ekfgrh feG.ks lqyHk >kys vkgs +R;keqGs 'ksrd&;kaps thoueku mapkowu d`f"k o xzke fodkl gks.ksl enr >kyh vkgs- c¡dsP;k 2 'ksrdjh eaMGkauk ukckMZus jk"Vªh; ikrGhojhy iqjLdkj nsowu lUekuhr dsys vlwu 5 'ksrdjh eaMGkauk jkT;Lrjh; iqjLdkj izkIr >kyk vkgs +'ksrdjh eaMGkP;k xkoksxkoh lHkk vk;ksthr d:u c¡d vf/kdkjh o rKkaP;k ekQZr vk/kqfud 'skrh ra= o c¡dsP;k ;kstukapk izlkj gks.;kl eksykph enr >kyh vkgs-
xzhugkÅl o QGckx ;kstusvarxZr dtZ mpy dsysY;k 'ksrd&;kauk jk"Vªh; ckxokuh cksMZ o jkT;'kklukP;k ,u +,p +,e @jkstxkj geh ;kstuk varxZr vuqnku miyC/k gks.kslkBh gk;Vsd foHkkxkekQZr ikBiwjkok dsyk tkrks + egkjk"Vª 'kklukP;k xzhugkÅl O;kt ekQh ;kstusvarxZr c¡dsP;k 193 xzhugkÅl /kkjd 'ksrdjh lHkklnkauk jDde #- 113-21 yk[k O;ktekQh izkIr d#u fnyh vkgs
'ksrd&;kauk Hkkthikyk] Qqy'ksrh ykxoMhps ra=Kkukcjkscjp mRiknukl rsthps nj dks.kR;k efgU;kr izkIr gksrhy o ;klkBh dks.kR;k gaxkekr@efgU;kr ykxoM djkoh ;kckcr lfoLrj ekfgrh miyC/k gks.kslkBh ^ykxoM fdQk;r'khj Hkkthikyk o Qqy fidkaph* gs iqLrd izdkf'kr dj.;kr vkys vkgs +rlsp fidkojhy jksx o fdM fu;a=.kkckcr ekxZn'kZu miyC/k gks.kslkBh osGksosGh gaxke fugk; ppZkl= ;k foHkkxkekQZr vk;ksthr dsyh tkrkr-
c¡dsP;k ekxZn'kZu o izksRlkgukus 'ksrdjh eaMGk}kjs lkrR;kus fofo/k miØe ;'kLohfjR;k jkcfoys tkr vlyscíy ukckMZus ;kph uksan ?ksowu vkiY;k ftYg;krhy 'ksrdjh eaMGkauk iqjLdkj nsowu xkSjfoysys vkgs-
mJç³çbmçnç³³çlçç yç®çlç içì
mJççlçb$³ççíllçj kçÀçUçlç ûççcççÇCç Yççiççlç c¡dkaps pççUí çÆvçcçç&Cç Pççuçí Dçmçuçí lçjçÇ DçpçÓvçnçÇ mçbmLççlcçkçÀ HçlçHçájJçþ³çç®çç uççYç cç³çç&çÆolç®ç jççÆnuçíuçç Dççní. DççHçu³çç oíMççlç cççíþ³çç ÒçcççCççJçj uççíkçÀ ûççcççÇCç Yççiççlç [ksMksikMh jnçlç DçmçÓvç, lçíLççÇuç uçnçvç MçílçkçÀjçÇ, YçáçÆcççÆnvç cçpçÓj, kçÀ<ìkçÀjçÇ MçílçcçpçÓj, çÆyçiççjçÇ, kçÀçjççÆiçj ³ççb®çç cççíþç Jçiç& kçÀpç&çÆJç<ç³çkçÀ içjpççbmççþçÇ DçÐççHç mççJçkçÀçjçJçj DçJçuçbyçÓvç Dççní. ûççcççÇCç YççiççlççÇuç kçÀpç&çÆJç<ç³çkçÀ içjpçç rkRiqjR;k mJçjÀHç箳çç Dçmçlççlç. ³ççHçÌkçÀçÇ yçnálççbMççÇ uççíkçÀçbkçÀ[í mçyçyç lççjCç Jç kçÀçjCç vçmçuçívçí l³ççbvçç yç@bkçÀç DçLç& mçnç³³ç kçÀjçÇlç vççnçÇlç. lçmçí®ç kçÀpçç&®³çç jDdek uçnçvç mJçjÀHç箳çç Dçmçlççlç. DçuHç jDdeh kçÀpçç&®ççÇ DçvçíkçÀ ÒçkçÀjCçí nçlççUC³ççmç J³çJçnçj Kç®ç& o pççíKççÇcç ³ççcçáUí yç@bkçÀç DçMçç kçÀpç& çÆJç<ç³çkçÀ içjpçç YççiççÆJçC³ççmç DlmçákçÀ vçmçlççlç. ³ççcçáUí ûççcççÇCç içjçÇyç gs yç@bkçÀ mçíJçíHççmçÓvç Jçb®ççÇlç jçnlççlç. kçÀçnçÇ oíMç箳çç DçvçáYçJççJçjÀvç cçç_ç Dçmçí çÆomçÓvç Dççuçí Dççní kçÀçÇ, içjçÇyççbyçjçíyçj kçíÀuçíuçç yç@bkçÀ J³çJçnçj ûççcççÇCç içjçÇyç Jç yç@bkçÀçbvçç uççYçoç³çkçÀ Jç çÆkçÀHçÀç³çlçMççÇj þjuçíuçç Dççní. ³çç mçJç& yççyççÇb®çç çÆJç®ççj kçÀjÀvç çÆjPçJn& yç@bkçÀ, vççyçç[& Jç Mççmçvç ³ççbvççÇ çÆJçMçí<çlç: çÆm_ç³ççb®çí içì mLççHçvç kçÀ©vç l³ççbvçç, yç®çlççÇ®ççÇ mçJç³ç uççJçÓvç] l³ççb®³çç içjpçç YççiççÆJçCçí®³çç o=<ìçÇvçí yç®çlç içì mLççHçvçí®ççÇ cççíçÆncç jçyççÆJçuççÇ Dççní.
DççHçuçí yç@bkçíÀvçí Jç mçnkçÀçj Kççl³ççvçí cçççÆnuççb®çí yç®çlç içì mLççHçvç kçÀjÀvç l³ççbvçç yçBBkçÀícççHç&Àlç DçLç&mçnç³³ç kçÀjCçí®çí OççíjCç mçvç 1999-2000 HççmçÓvç voyaafcysys Dççní.
mçÐççÆmLçlççÇlç yç@bkçíÀvçí Jç mçnkçÀçj Kççl³ççvçí o 'kklukps fofo/k foHkkxkauh mçb³çákçwlçHçCçí eksfge jkcowu 31 ekpZ 2012 v[ksj 15590 mJç³çbmçnç³³çlçç yç®çlç içì mLççHçvç kçíÀuçíuçí Dççnílç. l³ççHçÌkçÀçÇ 15443 cççÆnuççb®çí yç®çlç içì DçmçÓvç 147 HçájÀ<ç yç®çlç içì Dççnílç. içìçb®ççÇ SkçÓÀCç yç®çlç #- 3180-96 yk[k DçmçÓvç mçí.þí. KççlççÇ #- 477-14 yk[k FlçkçÀçÇ jkçwkçÀcç çÆMçuuçkçÀ Dççní. içìçaps Dçblçiç&lç kçÀpç&JççìHç 146225 mçYççmçoçbvçç `.2703.81 yk[k FlçkçíÀ varxZr kçÀpç& çÆouçíuçí Dççní.
ûçí[íMçvç-
yçBkçíÀ®çí çÆJçkçÀçmç DççÆOçkçÀçjçÇ ³ççbvççÇ mçoj 15443 içìçb®çí ûçí[íMçvç kçÀçcç HçáCç& kçíÀuçíuçí DçmçÓvç cççÆnuççb®çí 13077 içì Dç Jçiçç&lç DçmçÓvç, yç cçO³çí 1471 içì] d e/;s 383 o M e/;s 512 xV Dççnílç, Hçá©<ç içìçHçÌkçÀçÇ Dç içìçcçO³çí 14, yç cçO³çí 12, kçÀ cçO³çí 56 Jç [ cçO³çí 65 içì Dççnílç. JçjçÇuçHçÌkçÀçÇ pçí yç®çlç içì yç, Jçiçç&cçO³çí Dççnílç DçMçç içìçbvçç cççiç&oMç&vç kçÀjCçíyççyçlç çÆJçkçÀçmç DççÆOçkçÀçjçÇ ³ççbvçç mçá®çvçç çÆouçíu³çç DçmçÓvç kçÀç³ç&JççnçÇ mçá© Dççní.
cpr xV xzke &
efgyke/;s cpr xVkfo"k;h tkx`rh fuekZ.k Ogkoh vkfFkZd] lkekftd pGoGhe/;s efgykapk lgHkkx ok<kok ;kdfjrk c¡dsus ^^cpr xV xzke** ;kstuk dk;kZUohr dsysyh vkgs- vkti;Zar eksjsokMh rk- lkrkjk] xksxos] jktkiwjh o xksMoyh rk- egkcGs'oj] nfgxako rk- dksjsxako] lk;?kj o f'kansokMh rk- tkoyh ;k xkoakuk ^^cpr xV xzke iqjLdkjkus** xkSjfo.ksr vkysys vkgs- ;keqGs xzkeh.k Hkkxkrhy izR;sd dqVqackrhy efgyk cpr xVk'kh lyaXu >kysyh vkgs- efgykauk c¡dsP;k O;ogkjk cjkscjp fofo/k ;kstukph ekfgrh gksr vlwu vkfFkZd lekos'khdj.k ;kstus dfjrk ^^cpr xV xzke** gh ladYiuk egRoiw.kZ Bjysyh vkgs-
Lo;algk¸;rk cpr xVkauk ¼fc- ih- ,y- ½ dtZ iqjoBk %&
nkfjnz; js"ks[kkyhy ¼ch- ih- ,y- ½ cpr xVkauk vkiys c¡dsekQZr izkeq[;kus cpr xVkaps vkfFkZd O;ogkj ikgwu [ksGrs HkkaMoyklkBh (RF) :- 50000@& i;Zar dtZ fnys tkrs- ¼;ke/;s xVkl 'kklukdMwu fdeku #- 10000@& brds vuqnku fnys tkrs- ½ ;k dtkZpk fofu;ksx ikgwu xVkus osGsr dtZ ijrQsM dsY;k uarj xVklkBh R;kaps izkstsDV fjiksVZ izek.ks O;olk; dtkZlkBh ¼fd&vWDVhOghVh½ :- 500000@& i;Zr ¼;ke/;s tkLrhr tkLr #- 125000@& i;Zar vuqnku 'kklukdMwu miyC/k d:u fnys tkrs ½ dtZ fnys tkr vlwu izkeq[;kus nqHkrh tukojs [kjsnh dfjrk] rlsp ikjaikfjd O;olk; ;kaps ek/;ekrwu xzkeh.k Hkkxkrhy efgykaps thoueku mapfo.kspk iz;Ru c¡dsdMwu dsyk tkr vkgs- c¡dsps ekxZn'kZu o ;ksX; fu;kstukeqGs y{eh Lo;a lgk¸;rk efgyk cpr xV isB f'kokiwj rk- ikV.k ;k isB eksjfxjh 'kk[ks varxZr dk;Zjr vl.kk&;k nkfjnz; js"ks[kkyhy cpr xVkl egkjk"Vª 'kklukP;k ftYgk xzkeh.k fodkl ;a=.kk (DRDA) lkrkjk ;kapsekQZr rkyqdk Lrjh; izFke dzekadkpk ^^jktekrk fttkÅ Lokoyacu iqjLdkj** izkIr >kysyk vkgs-
c¡d fyadst mfí"B o iqrZrk%
c¡dsus lu 2011&2012 dfjrk 1750 xVkadfjrk c¡d fyadstps mfí"B foHkkxkekQZr 'kk[kkauk fnysys gksrs- Hçç_ç yç®çlç içìçbvçç kçÀpç&JççìHç dj.ksps dk;ZØek varxZr fn- 31/3/2012 v[ksj ,dw.k 12579 cpr xVkauk c¡d fyadstps dke dsysys vkgs
xq.koRrkiw.kZ fyadst dkedkt vuq"kaxkus c¡dsl feGkysys iqjLdkj %
c¡dsus izfro"khZ c¡d fyadstps dke lkrR;kus xq.koRrk iwoZd dsysys vkgs- ;k dkekph uksan ?ksowu ukckMZ iw.ks ;kauh vkiys c¡dsl [kkyhy ri'khykizek.ks lu 2010&11 lkyklkBhps rhu iqjLdkj tkfgj dsysys vkgsr-
- iq.ks foHkkxkrhy loZ ftYgk e/;orhZ lgdkjh c¡dke/khy Loa; lgk¸;rk efgyk cpr xV c¡d tksM.kh dfjrkpk izFke dzekadkpk iqjLdkj
- iq.ks foHkkxkrhy loZ ftYgk e/;orhZ lgdkjh c¡dke/khy Loa; lgk¸;rk efgyk cpr xV c¡d tksM.khps xq.koRrk iwoZd dke dsys cn~ny ns.ksr ;s.kkjk fOnrh; dzekadkpk iqjLdkj
- iq.ks foHkkxkrhy loZ ftYgk e/;orhZ lgdkjh c¡dke/khy lu 2010&11 djhrk 100 is{kk tkLr cpr xV tksM.kh dsysY;k 'kk[ksdfjrk vl.kkjk iqjLdkj vkiys c¡dsP;k egkcGs'oj rkyqD;krhy rkiksGk 'kk[ksl fOnrh; dzekadkpk iqjLdkj-
kçÀpç& JççìHç
JçjçÇuç yç®çlç içìçHçÌkçÀçÇ 31 ekpZ 2012 v[ksjik= 12579 cpr xVkauk #- 1701-04 yk[k FlçkçíÀ kçÀpç& cçbpçÓj dsys vkgs- l³ççHçÌkçÀçÇ 11350 yç®çlç içìçbvçç 1425.72 yk[k FlçkçíÀ JççìHç Pççuçíuçí Dççní. lu 2011&2012 ;k o"kkZr 881 cpr xVkauk jDde #- 156-24 yk[k dtZ eatwj dsys vkgs- ukckMZ o jkT; c¡dsus ;kiksVh fjQk;ukUl #- 100-00 yk[k eatwj dsysys vkgs
mçJç& yç®çlç içìçb®çí DçvçáYçJç Hççnlçç mçYççmçoçb®³çç kçÀçÌbìábçÆyçkçÀ DçççÆLç&kçÀ içjpçç HçÓCç& nçíCçímç cçolç PççuçíuççÇ DçmçÓvç KççpçiççÇ mççJçkçÀçjçÇ HççMççlçÓvç cçákçwlçlçç Pççuçí®çí çÆomçÓvç ³çílçí. lçmçí®ç ûççcççÇCç, oáiç&cç, [çíbiçjçU YççiççlççÇuç uççíkçÀçbvçç yçBBkçíÀ®³çç çÆJççÆJçOç ³ççípçvççb®çç uççYç Pççuçíuçç Dççní. l³ççbvçç yçBBkçíÀlçÓvç HçÌmçí YçjCçí, kçÀç{Cçí, J³ççpçoj F. yççyçlç®ççÇ cçççÆnlççÇ nçíCçímççþçÇ cçolç PççuçíuççÇ Dççní. ³ççcçOçÓvç çÆjPçJn& yçBBkçÀ, vççyçç[& Jç Mççmçvç ³ççb®ççÇ yç®çlç içìçyççyçlç®ççÇ mçbkçÀuHçvçç mççO³ç PççuççÇ Dçmçuçí®çí mHç<ì nçílç Dççní.
crpxV izf'k{k.k-
yçBBkçÀívçí, çÆjPçJn& yçBBkçÀ Dçç@HçÀ FbçÆ[³çç, Dç@ûççÇkçÀu®çj kçÀç@uçípç, HçáCçí, vççyçç[&, HçáCçí ³ççb®çí mçnkçÀç³çç&vçí lççuçákçÀççÆvçnç³ç ÒççÆMç#çCç kçÀç³ç&¬çÀcç Dçç³ççíçÆpçlç kçíÀuçíuçí nçílçí. mçoj kçÀç³ç&MççUícçOçÓvç SkçÓÀCç 401 çÆJçkçÀçmç DççÆOçkçÀç-³ççbvçç ÒççÆMç#çCç oíCçílç Dççuçíuçí Dççní. çÆjPçJn& yçBBkçÀ Dçç@HçÀ FbçÆ[³çç, Dç@ûççÇkçÀu®çj kçÀç@uçípç, HçáCçí, kçÀcçuççHçÓj (kçÀvçç&ìkçÀ), çÆyçoj (kçÀvçç&ìkçÀ), JçÌkçáÀþ cçínlçç, HçáCçí, çÆjpçvçuç ìí^çÆvçbiç kçÀç@uçípç, cçíbiçuççíj Jç jçpçiçbjÀvçiçj (HçáCçí) ³çíLçí JçíUçíJçíUçÇ ÒççÆMç#çCççmç SkçÓÀCç 31 JççÆj<þ DççÆOçkçÀç-³ççbvçç ÒççÆMç#çCç oíCçílç Dççuçíuçí Dççní. lçmçí®ç çÆyçoj (kçÀvçç&ìkçÀ) ³çíLçí Pççuçíu³çç ÒççÆMç#çCç kçÀç³ç&¬çÀcççmç yçBBkçÀí®çí cçç. DçO³ç#çmççíç Jç cçç. GHççO³ç#çmççíç Jç mçjJ³çJçmLççHçkçÀ níí ÒççÆMç#çCççmç npçj jççÆnuçíuçí nçílçí. lçmçí®ç ³ççHçá{ínçÇ çÆJççÆJçOç çÆþkçÀçCççÇ nçíCçç-³çç ÒççÆMç#çCç çÆMçyççÇjçmç yç@bkçÀ DççÆOçkçÀçjçÇ ÒççÆMç#çCççmççþçÇ HççþçÆJçCççj Dççnçílç.
Lo;algk¸;rk cpr xVkauk jsdkWMZ dls vlkos- jsdkWMZ dls fygkos ;k egRokps dkekdfjrk rlsp cpr xVkauk O;olk; ekxZn'kZu] lkekftd tk.khok dk;ZØe ns.ksdfjrk o vkRefuHkZj cufo.ksdfjrk lsok lkslk;V;kaps lfpokauk] cpr xVkps inkf/kdkjh] lnL; ;kauk izf'k{k.k ns.ksckcr ukckMZdMs fnukad 24&6&2008 vUo;s izLrko lknj dsysys gksrs- lnj izLrkokl ukckMZus ekU;rk fnysyh vkgs- R;kizek.ks izR;sd rkyqdk Lrjkoj 2 fnolkadfjrk izf'k{k.k dk;Z'kkGsps ;'kLoh vk;kstu c¡dsekQZr dj.ksr vkysys vkgs-
lnj izf'k{k.k dk;Z'kkGseqGs cpr xVkapk jsdkWMZ fy[kk.kkfo"k;h izkR;f{kd o ekxZn'kZu feGkysus c oxkZrwu lnj xV v oxkZr ;s.;kl eksBh pkyuk feGkY;kus c¡d fyadstdfjrk lnj cpr xV ik= Bjys vkgsr- v'kk izdkjs xr rhu o"kkZpk izf'k{k.k dk;Z'kkGspk c¡dspk vuqHko vkgs- lu 2012&13 dfjrk ukckMZdMs efgyk cpr xVkauk jsdkWMZ fy[kk.k ;kdfjrk inkf/kdk&;kauk izf'k{k.k] rlsp c¡dsP;k 'kk[kkizeq[k] fodkl vf/kdkjh o vU; lsodkauk fo'ks"kr% efgyk lsodkauk efgyk lcfydj.kkps vuq"kaxkus izf'k{k.k o fodkl lsok laLFkkaps lfpo o ys[kfud ;kaps dfjrk izf'k{k.k izLrko yodjp lknj djhr vkgksr-
g;k loZ izdkjP;k dk;Z'kkGseqGs cpr xVkackcr jsdkWMZiwrZrk] v|;kor fy[kk.k gksowu c¡d dtZ izLrkokr ok< gks.kkj vkgs- rlsp cpr xVkauk [k&;k vFkkZus Lo;aiw.kZ dj.ksl ;k izf'k{k.k dk;Z'kkGk ifj.kkedkjd Bj.kkj vkgsr- cpr xVkauk o xVkrhy efgykauk vkfFkZdn`"V;k l{ke o Lo;aiw.kZ dj.;kP;k n`"Vhus ftYg;krhy fofo/k ekU;rkizkIr laLFkkaps enrhus xzkeh.k o 'kgjh Hkkxkr vko';d vl.kk&;k O;olk;kaps izf'k{k.k ukckMZps ekU;rsus rkyqdkLrjkoj vk;ksftr dsys tk.kkj vkgs- ;keqGs xzkeh.k Hkkxkr jkstxkj miyC/k gksowu cpr xVkrhy efgyk Lo;aiw.kZ gks.;kl enr feG.kkj vkgs-
ufou Lo;algk¸;rk cpr xV fufeZrhdfjrk c¡dsP;k 'kk[kkauk mfn~n"V ns.;kar vkys vlwu] dk;Z{ks=krhy cpr xVkdfjrk dk;Zjr vl.kk&;k lacaf/kr ;a=.ksP;k lgdk;kZus ufou cpr xV LFkkiusps dkekl pkyuk feGkysyh vkgs- rlsp xzsMs'ku izek.ks ßdÞ o ßMÞ oxkZrhy cpr xVkackcr iquZfufeZrhdfjrkP;k lqpuk o mik; ;kstuk dj.;kckcr ojhyizek.ks loZ lacaf/kr ;a=.ksyk lqpuk dsysY;k vkgsr- ;keqGs uO;kus LFkkiu >kysY;k cpr xVkar ok< >kysyh vkgs-
Svç.pççÇ.Dççí. cnCçÓvç yçBBkçÀí®çí kçÀç³ç&-
ÒççLççÆcçkçÀ çÆJç.kçÀç.mç. mçíJçç ³ççímçç³çìçÇ®çí mççÆ®çJç Jç mçnkçÀçj Kççl³çç®çí #íçÆ_ç³ç DççÆOçkçÀçjçÇ lçmçí®ç yçBBkçÀí®çí çÆJçkçÀçmç DççÆOçkçÀçjçÇ ³ççb®çímççþçÇ lççuçákçÀççÆvçnç³ç kçÀç³ç&MççUç Dçç³çíçÆpçlç kçÀjCçílç Dççuçíu³çç nçíl³çç. mçoj ÒççÆMç#çCç kçÀç³ç&¬çÀcççcçOçÓvç l³ççbvçç yç®çlç içì mLççHçvçíyççyçlç Jç Svç.pççÇ.Dççí. cnCçÓvç kçÀçcç kçÀjCçíyççyçlç®çí cççiç&oMç&vç kçÀjCçílç Dççuçíuçí Dççní. yçBBkçÀí®çí çÆJçkçÀçmç DççÆOçkçÀçjçÇ ní yç®çlç içìçmççþçÇ Svç.pççÇ.Dççí. cnCçÓvç kçÀç³ç&jlç Dççnílç. l³ççcçáUí çÆpçun³ççlç 15443 yç®çlç içì mLççHçvç nçíCçímç cçolç PççuçíuççÇ Dççní.
yçBBkçÀí®çí çÆJçkçÀçmç DççÆOçkçÀçjçÇ yç®çlç içìçbvçç cççiç&oMç&vç kçÀjçÇlç Dçmçuçívçí yç-³çç®ç içì箳çç cççÆnuçç mçYççmço içìç®çí ÒççíçÆmççÆ[biç, çÆkçÀo&, yç®çlç Jç kçÀpç& jçÆpçmìj F. mçJç& jíkçÀç@[& mJçlç: çÆuççÆnlççlç. l³ççcçáUí l³ççbvçç içìç®çí Jç yçBBkçÀçÇbiç kçÀçcçkçÀçpçç®ççÇ mçbHçáCç& cçççÆnlççÇ PççuçíuççÇ Dççní.
,u- th- vks- fu;qDrhckcr 10 cpr xVkaekxs 1 Lo;alsod v'kh fu;qDrh >kysyh vlwu xVkaps jsdkWMZ v|kor dj.;kps dke izxrhiFkkoj vkgs- R;keqGs xVkaps xszMs'kups dkeklgh xrh feGkyh vkgs- izR;sd 'kk[kkfugk; lnjps dke fu;kstuc/n o tyn xrhus gks.ks dfjrk fo'ks"k tyn d`fr dWEips vk;kstu rkyqdkfugk; dsysys vkgs-
çÆjPçJn& yçBBkçÀ, vççyçç[&, Mççmçvç Jç yçBBkçÀí®çí OççíjCççvçámççj yç®çlç içìçb®çí kçÀç³ç& mçájÀ DçmçÓvç ûççcççÇCç içjçÇyççbHç³ç&b¥lç yçBBkçÀ kçÀpç& HçájJçþç kçÀjCçí®çí O³çí³ç OççíjCç GçÆ®çlçHçCçí jçyççÆJçlç Dççní. lçmçí®ç ³ççHçá{ínçÇ pççmlççÇlç pççmlç yç®çlç içì GllçcççÆjl³çç kçÀç³ç&jlç þíJçÓvç Hçç_ç yç®çlç içìçbvçç kçÀpç&JççìHç dj.ksps dk;ZØek varxZr fn- 31@3@2012 v[ksj ,dw.k 12579 cpr xVkauk c¡d fyadstps dke dsysys vkgs- lgdkjkar efgykapk lgHkkx ok<owu] efgyk lcyhdj.kkdfjrk vkEgh Loa;- lgk¸;rk cpr xVkadfjrk dtkZoj vkdkjko;kpk O;ktnj izkFk- lsok lkslk;Vhauk 3% o Lo;algk¸;rk cpr xVkauk 4% dsysyk vlysus] Lo;a- cprxVkauk ;kpk Qk;nk eksB;k izek.kkaoj gks.kkj vlwu] ftYg;kar xzkeh.k fue'kgjh o 'kgjh Hkkxkar R;keqGs jkstxkj miyc/k gksbZy o m|ksx o O;olk; uO;kus o tksekus fuekZ.k gksowu ok<hl ykxsy- c¡dsP;k ek- lapkyd eaMGkus Lo;algk¸;rk efgyk cpr xVkadfjrk usgehp ldkjkRed n`"Vhdksu d`rh#ikus Bsoysyk vkgs- Dççcç®çí yçBBkçÀícççHç&Àlç mJç³çbmçnç³³çlçç yç®çlç içìçbvçç kçíÀuçíuçí cççiç&oMç&vç Jç içìç®çí mçYççmçoçb®çç DçvçáYçJç Hççnlçç kçÀpç&JççìHç kçíÀuçíu³çç içìçb®ççÇ yç®çlç, kçÀpç& JçmçáuççÇ, HçjlçHçíÀ[ çÆvç³çcççÇlç nçílç Dççní Jç LçkçÀyççkçÀçÇ kçÀçnçÇnçÇ vççnçÇ.
c¡dsP;k ek- lapkyd eaMGkus lkekftd tk.khosps gsrw o jk"Vªh; drZO; Hkkousrwu Lo;algk¸;rk cpr xVkadfjrk djko;kP;k dtZiqjoB;koj deh dsysyk O;ktnjkpk fu.kZ; Eg.kts lgdkjh {ks=kar ?ksrysyk ,d ,srhgklhd o /kkMlh ikÅy Eg.kkos ykxsy- ;k fu.kZ;keqGs c¡dsph Lo;algk¸;rk cpr xVkaizrh lkekftd tk.khosph cka/kydh Li"V gksrs- ;kpk tkLrhr tkLr ykHk ftYg;krhy xzkeh.k] fue'kgjh o 'kgjh Hkkxkarhy Lo;algk¸;rk cpr xVkauh ?ksowu Lo;aiw.kZ Ogkos fg vis{kk vkgs-
yçBBkçÀícççHç&Àlç JçíUçíJçíUçÇ yç®çlç içìçbvçç kçÀpç&JççìHç kçÀjCçílç Dççuçí Dçmçávç kçÀpç&JççìHç ÒçmçbiççÇ kçÀçnçÇ yç®çlç içìçbvççÇ iz'kalfu; o mYys[kfu; kçÀç³ç&¬çÀcç Dçç³ççíçÆpçlç dsysys nçílçí. mçoj ÒçmçbiççÇ yçBBkçÀí®çí cçç. DçO³ç#çmççíç, yçBBkçÀí®çí cçç. mçb®ççuçkçÀ, mçjJ³çJçmLççHçkçÀ, J³çJçmLççHçkçÀ Jç yçBBkçÀí®³çç Flçj DççÆOçkçÀç- ³ççbvççÇ yç®çlç içì箳çç mçYççmçoçbvçç JçíUçíJçíUçÇ cççiç&oMç&vç kçíÀuçíuçí Dççní. yç®çlç içìç®çí OççíjCç uççíkçÀççÆYçcçáKç nçíCçímççþçÇ yç@bkçÀ pççmlççÇlç pççmlç Òç³çlvçMççÇuç Dççní]
iSdh ,d egRokpk Hkkx Eg.kwu rkyqdk fugk; efgyk esGkO;kps vk;kstu c¡dsus vR;ar izHkkohi.ks dj.ksl izkjaHk dsyk vlwu] lnj efgyk esGkO;kl] efgykaph y{kuh; mifLFkrh gksrh- lnj esGkO;kl vusd ekU;ojkaps ekxZn'kZu ykHkys vlwu] inkf/kdkjh mPp inLFk vf/kdkjh ;kauh v'kk esGkO;kr lgHkkx ?ksowu cpr xVkauk izksRlkfgr dsysys vkgs- izR;sd rkyqdkfugk; cpr xVkadfjrk efgyk esGkok vk;ksftr dj.kspk c¡dspk ekul vkgs- c¡dsP;k efgyk T;qfuvj ys[kfudkauk Lo;algk¸;rk efgyk cpr xVkadfjrk ekxZn'kZukps o laxksiukps dk;Z dj.;kps vuq"kaxkus c¡dsus rkyqdkLrjkoj Lo;algk¸;rk efgyk cpr xV leUo;d Eg.kwu dkekph la/kh miyC/k d#u fnysyh vkgs- c¡dsP;k efgyk ys[kfudkaP;k ek/;ekrwu efgyk lcfydj.kkps dk;kZl xrh izkIr gksowu ftYg;kr efgyk cpr xVkaps dk;Z tksekus ok<sy v'kh vis{kk vkgs- ;k leUo;dka}kjs rkyqD;krhy cpr xVkaps esGkos] dk;Z'kkGk ;kaps vk;kstu d#u cpr xVkrhy efgykauk 'ksrhiwjd O;olk;kdfjrk c¡d dtkZps ek/;ekrwu pkyuk feG.kkj vkgs- rlsp cpr xVkauk ;s.kk&;k vMhvMp.kh lksMfo.ksdfjrk ekxZn'kZu d#u egRokph Hkwfedk ;k leUo;d ctkorhy- cpr xV inkf/kdk&;kauk xVkps jsdkWMZ Lor% fy[kk.kdj.;kckcr ekxZn'kZu d#u jsdkWMZ fy[kk.kkckcrph egRokph vMp.k nwj dj.;kl enr djrhy- efgyk cpr xVkadfjrk vko';d v'kk enrhph o ekxZn'kZdkph Hkwfedk c¡dsP;k efgyk ys[kfud ß leUo;d Þ Eg.kwu ctkorhy-
efgyk fodkl d{k %&
c¡dsP;k efgyk fodkl d{kkps izLrkokl fn- 1&4&2008 iklwu ukckMZus ekU;rk fnysyh vlwu lnj foHkkxkekQZr efgyk Bsohnkjkadfjrk] dtZnkj efgykadfjrk rkyqdkLrjh; efgyk esGkO;kps vk;kstu dj.;kr ;s.kkj vlwu ;k esGkO;ke/kwu izkeq[;kus efgykauk c¡dsP;k fofo/k Bso o dtZ ;kstukaps izHkkohi.ks ekfgrh fnyh tk.kkj vlwu xzkeh.k Hkkxkrhy efgykauk c¡dsP;k loZ izdkjP;k ;kstukapk ykHk feGkok ;kdfjrk izHkkohi.ks iz;Ru dsys tk.kkj vkgs-
lu 2011&2012 dfjrk ukckMZekQZr Lo;algk¸;rk efgyk cpr xVkaP;k inkf/kdk&;kadfjrk ^dk;Z{kerk fodkl izf'k{k.k dk;ZØekarxZr* (Capacity Building Training Programme) ftYg;krhy loZ rkyqds rlsp la[;sus vf/kd cpr xVkaps xkaoh efgyk inkf/kdkjh izf'k{k.kkaps 25 esGkO;kaps vk;kstu dj.ksr vkys - ;ke/;s izkeq[;kus jsdkWMZ fy[kk.k] nSuafnu cpr] varxZr dtZ okVi] dtkZph olqyh rlsp c¡dsP;k dtZ;kstukaph ekfgrh o xV pkyforkauk ;s.kk&;k vMhvMp.khaP;k vuq"kaxkus izkeq[;kus ekxZn'kZu dj.ksr vkys - izf'k{k.kkeqGs cpr xV c¡d fyadstlkBh mi;ksx >kysps fnlwu ;sr vkgs -